पिंगळा. लोककला..नामशेष होण्याच्या मार्गावर

____

पिंगळ्याने वर्तविलेले भविष्य खरेच होते, अशी ग्रामीण भागातील लोकांची समजूत होती व ती आजही तशीच असली तरी पिंगळा आता दुर्मिळ होत चालला आहे.डमरुचा विशिष्ट प्रकारे आवाज करत पारंपरिक वेषात पहाटे सूर्योदयाच्या वेळी पारंपरिक गाणी, अभंग म्हणत जाणारा .

कुडमुडे जोशी समाजातील पिगंळा.प्रबोधनापासून ते मनोरंजनापर्यंत प्रत्येक पातळीवर समाजमनास आकार देण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न लोककलाकार करीत असतात. परंतु कित्येक लोककला सध्या अस्तंगत होण्याच्या मार्गावर आहेत. त्यापैकीच एक पिंगळा हि लोककला !

https://parg.co/UEAm

 शिवकाळात या पिंगळ्याने मोठी भूमिका बजावल्याचे इतिहास सांगतो. स्वातंत्र्यपूर्व काळात हेरगिरीचे काम पिंगळ्याने केले. शत्रुच्या गटात काय चालले आहे याची बितंबातमी शिवाजी राजांपर्यंत पोहचविण्याचे काम यांनी केले. त्यामुळे या कलेला राजाश्रय होता

पिंगळा बोले महाद्वारी। बोली बोलतो देखा।।

शकुन सांगतो तुम्हा। हा एक ऐका॥

डुग डुग ऐका डुग डुग ऐका॥ धृ॥

पिंगळा बैसोनी कळसावरी। तेथेनि गर्जतो नाना परी।

बोलबोलती अति कुसरी। सावध ऐका॥

असे एकनाथ महाराजांचे एक भारुड आहे. तांबडं फुटायला अंमळ अवकाश असतो. कोंबड्याच्या आरवण्याचाही मागमूस नसतो. रातकिड्यांची किर्रर्र किरकिर अजून सुरूच असते.गळ्यात कवड्याची माळ, देवाचा टाक (चांदीच्या पत्र्यात कोरलेला छोटा देवाच्या चित्राचा ठसा), तबक, त्यात छोटी तसबीर, गळ्यात एक छोटी झोळी, धोतर किंवा हल्ली लेंगा असा हा पिंगळा सकाळी सकाळी एखाद्या घरात जाउन काही तरी बोलतो आणि ते खरं होतं!

आपण आल्याची वर्दी लोकांना मिळावी म्हणून छोटा डमरू म्हणजे कुडमुडं घेतो आणि मग निघतो गावमागणीला. डमरुचा विशिष्ट प्रकारे आवाज करत पारंपरिक वेषात पहाटे सुर्योदयाच्या वेळी पारंपरिक गाणी, अभंग म्हणत जाणारा पिंगळा आता दुर्मिळ होत चालला आहे. त्याने काहीबाही अभद्र बोलू नये म्हणून घरातील वयस्कर स्त्रिया त्याला भरघोस शिधा, धान्य आणि पैसे देतात. मग खाशा स्वारी खूष होऊन आशिर्वादपर काव्य रचते. ते देव-धर्माच्या नावाने दान-भिक्षा मागायचे.

https://parg.co/UEAm

आता काळाच्या ओघात पुढची पिढी शिकल्यामुळे इतर व्यवसायाकडे कल आणि त्यातून मिळणारा पैसा जास्त . आजच्या तरुण पिढीला तर माहीत नसलेला प्रकार आहे. या पिगंळा बांधवांची मुले शिकल्याने या व्यवसायात तरूण पिढी येत नाही. काळाच्या ओघात ही लोककला नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहे