इंग्रजांनी भारतात नोटा छापण्यासाठी नाशिकचीच निवड का केली?
==========================
माहिती सेवा ग्रुप
दि. १९ जुलै २०२१
गेल्या काही दिवसांपासून नाशिकची करन्सी नोट प्रेस चर्चेत आली आहे. कडेकोट बंदोबस्त असताना ही दोन आठवड्यांपूर्वी इथून पाच लाख रुपयांच्या नोटा चोरीला गेल्या. पाचशे रुपयांच्या नोटांची दहा बंडले गायब झाल्यामुळे संपूर्ण सुरक्षा व्यवस्थेमध्ये खळबळ उडाली आहे.
नव्वद वर्षांपासूनचा भारतातला सर्वात जुना असलेला हा छापखाना.
आजही इथे दहा, वीस, पन्नास, शंभर व पाचशेच्या नोटांची छपाई होते. दिवसाला १५ ते १८ दशलक्ष नोटांछापल्या जातात. नाशिक प्रेसमधील नोटा ट्रक आणि रेल्वे वॅगनने रिझर्व्ह बँकेच्या देशातील १८ केंद्रांमध्ये जातात. रोज दोन- तीन वॅगन नोटा रवाना होतात. चलनव्यवस्थेत आजही महत्व राखून असलेल्या या छापखान्यात चोरी होणे हा देशाच्या सुरक्षिततेवर हल्ला असल्याचं मानलं जातं. अगदी दिल्लीत देखील सध्या हीच चर्चा आहे.
नाशिकच्या करन्सी छापखान्याचा इतिहास जाणण्यासाठी आपल्या शंभर वर्षे मागे जावे लागेल. तेव्हा भारतात इंग्रजांचं राज्य होतं. भारताच चलन इंग्रजांच्या हातात होतं. ते इंग्लंडमध्ये छापून यायचं. जेव्हा भारताची राजधानी त्यांनी कलकत्त्याहून दिल्लीला हलवली तेव्हा भारतात अनेक सुधारणा आणण्यास देखील सुरवात झाली.
प्राचीन काळापासून धार्मिक महत्व असलेल्या नाशिक गावाचं खरं स्थित्यन्तर घडलं इंग्रजांमुळे.
मुंबई दिल्ली या दोन महानगरांना जोडणारी रेल्वे हे इंग्रजांनी नाशिकवरूनच नेली होती. इथे जवळच देवळाली लष्करी कॅम्प वसवलं होता. भारताच्या मध्यवर्ती असलेल्या या शहरात औद्योगिकीकरणास सुरवात याच काळात झाली. अनेक उद्योग वसत होते. धार्मिक तोंडवळा असलेल्या गावाचं रूप बदलत होतं.
कारण होते भारतातले मोठमोठे उद्योगपती. नव्याने सुरु असलेल्या उद्योगांची भरारी देखील वाढली होती, व्यापार वाढला, आयात निर्यात वाढली. देशात चलनाचा तुटवडा पडत होता. प्रत्येक वेळी बँक ऑफ इंग्लंडकडे नोटांसाठी वाट बघत राहणे भारताला परवडत नव्हते. अशातच इंग्रजांनी भारतात इंपिरियल बँकेची स्थापना मध्यवर्ती बँक म्हणून केली होती. पण तिला अजूनही चलन छापण्याचे अधिकार नव्हते.
माहिती सेवा ग्रुप
==========================
